ΑΜΦΙΠΟΛΗ Πλήθος ερωτημάτων από τους σκελετούς

Παρά τον προεκλογικό πυρετό των ημερών, η Αμφίπολη επανέρχεται στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας. Οπως αναμενόταν, άλλωστε, να γίνει αφού ήταν ήδη γνωστό ότι χθες θα δινόταν στη δημοσιότητα το πόρισμα της επιστημονικής ομάδας που είχε αναλάβει τη μελέτη των σκελετικών καταλοίπων του ταφικού μνημείου στον λόφο Καστά. Πόρισμα, που αφήνει ανοιχτά όλα τα ενδεχόμενα περί της ύπαρξης νεκρών συγγενών του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Αμφίπολη όπως πιθανολογούν κάποιοι αρχαιολόγοι, ενώ άλλοι επιστήμονες μιλούν για «χρήση του τάφου πάνω από μία γενιά».

Το σίγουρο είναι ότι γι’ αυτό το πολυτελές μνημείο, στο οποίο συνυπάρχουν διαφορετικές τεχνοτροπίες, υπάρχει έντονος σκεπτικισμός. Κι αυτό γιατί τα στοιχεία που δίνονται στο φως δεν βοηθούν στην αποκρυπτογράφησή του. Αντίθετα φαίνεται να αρχίζει νέος κύκλος αντεγκλήσεων για τη στρωματογραφική σχέση των ευρημάτων. Πέντε νεκροί, 550 οστά, μια ηλικιωμένη γυναίκα σε εμμηνόπαυση, δύο άντρες 35 και 45 ετών, ένα νεογέννητο που δεν γνωρίζουμε αν πέθανε στη γέννα, μια καύση ανδρός και οστά ζώων.

Τους δεσμούς των πέντε νεκρών που βρέθηκαν στον ταφικό θάλαμο καλείται να λύσει το DNA που θα αποδείξει αν ανήκουν στην ίδια οικογένεια. Σχεδόν όλοι απορρίπτουν την πιθανότητα ο τάφος να είναι της Ρωξάνης που πέθανε σε νεότερη ηλικία από την 60χρονη, τα οστά της οποίας βρέθηκαν στον κιβωτιόσχημο τάφο. Αντίθετα, αρκετοί συμφωνούν ότι περισσότερες πιθανότητες υπάρχουν τα οστά της ηλικιωμένης που καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος του τάφου να ανήκουν στην Ολυμπιάδα, μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Πριγκίπισσα των Μολοσσών της Ηπείρου, κόρη του Βασιλιά Νεοπτόλεμου B΄, συζύγου του Βασιλιά Φιλίππου Β΄ και μητέρα του Μ. Αλεξάνδρου, δυναμική και φιλόδοξη προσωπικότητα όπως τη σκιαγραφούν, που συνετέλεσε στη διαμόρφωση πολλών ιστορικών γεγονότων στην εποχή της.

Την αισιοδοξία αυτής της πλευράς δεν συμμερίζεται η καθηγήτρια κ. Χρυσούλα Σαατσόγλου - Παλιαδέλη. «Δεν μπορώ να σας πω τίποτε διότι λείπουν τα αρχαιολογικά δεδομένα. Οι ανασκαφείς είναι υποχρεωμένοι να δώσουν στοιχεία ως προς τους σκελετούς, πού βρέθηκε ο καθένας. Ηταν λίγο ανακατεμένα τα πράγματα. Στο ανασκαφικό ημερολόγιο πρέπει να γράφουν, να σχεδιάζουν, να φωτογραφίζουν, να γνωρίζουμε πού βρέθηκε τι. Αλλιώς θα λέμε σαχλαμάρες. Αρνούμαι να εμπλακώ σε υποθέσεις που βασίζονται σε ελλιπή δεδομένα» λέει στην «Κ».

Για «μεγάλο ανακάτεμα στην ταφή» κάνει λόγο και ο καθηγητής κ. Πέτρος Θέμελης που στρέφει το ενδιαφέρον του στα υπολείμματα της καύσης του νεκρού. Θεωρεί μάλιστα ότι «αυτός, μάλλον, ήταν ο αρχικός νεκρός». Η γυναίκα και οι υπόλοιποι «ίσως είναι μεταγενέστερες ταφές» στους ρωμαϊκούς χρόνους.

Υπάρχει πράγματι έντονος προβληματισμός. Εξέχων αρχαιολόγος παρατηρεί κι αυτός ότι «υπάρχει ακολουθία απόψεων που προσκρούει στο γεγονός της μη απόδοσης των στοιχείων. Δεν έχουμε σαφή τεκμηρίωση με δημοσιοποιημένη στρωματογραφία» και τονίζει πως «η στρωματογραφία είναι η χειρουργική των αρχαιολόγων που “χειρουργούν” το σώμα της γης για να μην καταστρέψουν το μνημείο». Ο ίδιος σημειώνει πως η καύση του ανδρός ίσως δώσει νέα στοιχεία και θεωρεί σίγουρο ότι «η χρήση του τάφου πρέπει να είχε μεγάλη διάρκεια, ίσως πάνω από μια γενιά».

Υπάρχουν βέβαια και οι αρχαιολόγοι που υποστηρίζουν ότι το μνημείο αυτό «δεν είναι απαραίτητο να σχετίζεται με διάσημη οικογένεια», ενώ η κ. Αγγελική Κοτταρίδη διαφοροποιείται από τη χρονολόγηση της ανασκαφέως, της κ. Περιστέρη. Οπως δήλωσε πρόσφατα, χρονολογεί το εύρημα στον 2ο αι. π.Χ. και όχι στο 350 με 300 π.Χ. όπως επιμένει η ανασκαφική ομάδα.

Εκείνοι που υπογραμμίζουν ότι η ηλικία της 60χρονης ταιριάζει με την ηλικία του θανάτου της μητέρας του Μ. Αλέξανδρου, Ολυμπιάδας, τονίζουν πως είναι: «Η μόνη γυναίκα που θα μπορούσε να δικαιολογήσει την ύπαρξη του Λέοντα στην κορυφή του λόφου».

Ολα αυτά καταδεικνύουν ένα πράγμα: ότι πρέπει να υπάρχει ψυχραιμία αναμένοντας τη συνέχεια των ερευνών, καθώς τα ερωτήματα όχι μόνο δεν απαντήθηκαν αλλά πολλαπλασιάστηκαν.

Εικασίες και ανακοινώσεις

Ο χορός των επιστημονικών δηλώσεων θα συνεχιστεί, αφού και οι ίδιοι οι αρχαιολόγοι, είτε επισήμως είτε ανεπισήμως, διατυπώνουν διαφορετικές και αλληλοσυγκρουόμενες απόψεις που μεταβάλλονται διαρκώς. Τόσο για την Ολυμπιάδα, η οποία δολοφονήθηκε στην Πύδνα με εντολή του Κάσσανδρου, όσο και για τους υπόλοιπους νεκρούς που εικάζεται ότι σχετίζονται με αυτήν.

Σύμφωνα με τη χθεσινή ανακοίνωση του υπ. Πολιτισμού, τα σκελετικά κατάλοιπα του ταφικού μνημείου στον λόφο Καστά Αμφίπολης αντιστοιχούν σε 550 περίπου οστά, ένα κρανίο σε αρκετά καλή κατάσταση από το οποίο λείπουν τα οστά που συνθέτουν το πρόσωπο, και μία σχεδόν ακέραιη κάτω γνάθος. Δεν βρέθηκαν δόντια, εκτός από μία τερηδονισμένη ρίζα δεξιού δεύτερου προγόμφιου. Τα 157 από το σύνολο των οστών προέκυψαν κατόπιν προσεκτικής ανάταξης από διαφορετικά διάσπαρτα θραύσματα, καταγράφηκαν σε βάση δεδομένων και έγινε προσπάθεια απόδοσής τους σε επιμέρους άτομα. Αναγνωρίστηκαν επίσης οστά ζώων.

Τα οστά της λεκάνης, του κρανίου, της κάτω γνάθου, η μορφολογική διάπλαση των μακρών οστών, η ηβική σύμφυση, η εικόνα των οπίσθιων δοντιών που λείπουν, αλλά και στοιχεία που προσδιορίζουν νοσήματα όπως είναι η οστεοπόρωση και η μετωπιαία υπερόστωση: πάχυνση των τοιχωμάτων του κρανίου, οι έντονες εκφυλιστικές αλλοιώσεις κ.ά προσδιορίζουν την ηλικία της γυναίκας, άνω των 60 ετών και το ύψος της 1,57 εκ.

Οι άνδρες υπολογίζονται σε 35 έως 45 ετών βάσει των ανατομικών σημείων στα οστά της λεκάνης, της μορφολογικής διάπλασης των μακρών οστών, τη μελέτη στις δύο ηβικές συμφύσεις κ.ά. Ο νεότερος, με ύψος 1,68 εκ., φέρει ίχνη τομών στην αριστερή άνω θωρακική μοίρα, σε δύο πλευρές και αυχενικό σπόνδυλο, καθώς και στην κάτω επιφάνεια του στερνικού άκρου της αριστερής κλείδας. Πιθανόν επιθετικούς τραυματισμούς που έγιναν εξ επαφής με αιχμηρό αντικείμενο και προκάλεσαν τον θάνατό του. Ο δεύτερος άνδρας, ύψους 1,62-1,63 εκ., είναι λίγο μεγαλύτερος σε ηλικία, όμως τα οστά και των δύο παρουσιάζουν εκφυλιστικές αλλοιώσεις οστεοαρθρίτιδας και σπονδυλαρθρίτιδας.

Οπως τονίζεται στην ανακοίνωση, οι επιστήμονες δεν κατάφεραν να προσδιορίσουν το φύλο του νεογέννητου. Από το πέμπτο άτομο σώζονται μόλις εννέα (9) θραύσματα, κυρίως μακρών οστών που φέρουν όλες τις παραμορφώσεις και τους αποχρωματισμούς της καύσης.

Σειρά αναλυτικών μεθόδων στα σκελετικά ευρήματα θα δώσουν περισσότερα στοιχεία (για τη διατροφή, τη συγγένεια, τον τόπο καταγωγής τους, εάν πρόκειται για άτομα που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στην Αμφίπολη ή μετακινήθηκαν από άλλα μέρη). Τέλος, αναλυτικές μέθοδοι θα εφαρμοστούν -στο πλαίσιο διετούς ερευνητικού- σε περίπου 300 σκελετούς από τα νεκροταφεία της Αμφίπολης.

Πηγή https://www.kathimerini.gr/